WENTZL

Vencelík z Vrchovišt a na Třešťi

nagrobek Kryštofa Vencelíka z Vrchovišť w kościele św. Martina v Třešt

Vencelik i Smisek z Vrchoviste

Wappen von Wenzel Wentzl / Wentzel (Stammwappen Sternbach) 1571

Wentzlowie to rodzina szlachetnie urodzonych kupców i bankierów, członków patrycjatu miejskiego

Note: this document may be found in English here

Wentzlowie (do form pochodnych nazwiska należą Vencelík, Wentzelickh, Wentzel, Wentz’l, Wenzlick, Wanclik i inne - Czeski: znaczenie spadło z Václava) i ich krewni odegrali znaczącą rolę w świecie handlu, bankowości, nauki, literatury oraz w innych dziedzinach. Ich potomkowie i spadkobiercy żyją do dnia dzisiejszego.

Polski ród Wentzlów jest gałęzią starej czeskiej rodziny zamożnej szlachty, właściciele kopalni, kupców i bankierów - Vencelików, humanistów i hojnych darczyńców dzieł sztuki w okresie renesansu i latach późniejszych.

Pierwsze zapisy dotyczące baronów Vencelik z Vrchoviště, spokrewnionych z rodem Smíšek, z którym mieli także wspólny podstawowy symbol heraldyczny w herbie - biały jednorożec na błękitnym polu - sięgają czasów ostatnich Przemyślidów. Ród przybył w góry Kutné, gdzie kwitł przemysł wydobycia srebra (patrz Kutná Hora), a krótko po tym członkowie rodu stali się Mistrzami Mennicy (zarządzającymi własnymi kopalniami srebra). Václav Vencelík nabył zamek w Žirovnicach w 1485 r., później ród go znacząco przebudował. W 1492 r. Václav Vencelík i jego bracia Michał i Jan II. Knap otrzymał status 'říšských pánů' (Baronowie Świętego Cesarstwa Rzymskiego, stylizowani na Reichsfreiherr von Sarabitz ze Sarabie) od Świętego Rzymskiego Cesarza Fryderyka III. Václav Vencelík zmarł w Třeštie w 1515 r., lecz pochowany został w Žirovnicach. Inne nieruchomości w Czechach które niegdyś należały do Vencelików to Nová Včelnice i Stráž nad Nežárkou.

Václav Vencelík z Vrchoviště miał dwóch braci: Jana Smíška (zm. ok. 1497 r.) (antenata rodu Smíšek z Vrchoviště, zamożnego kupca handlującego rudami żelaza i miedzią, posiadacza kopalni, właściciela zamku Hrádek (w którym obecnie mieści się Czeskie Muzeum Srebra) oraz kilku kamienic w Kutnej Horze) oraz Michała (1483 - 1511) (antenata rodu Libenicky z Vrchoviště, ochmistrza (Hofmeistera) Kutnej Hory, który był także właścicielem zamku Hrádek). Na tej stronie można obejrzeć przepiękny graduał rodu Smišek, zamówiony przez Michała Smiška i stanowiący jego własność, obecnie w zbiorach Austriackiej Biblioteki Narodowej w Wiedniu. Inną gałęzią tego rodu jest rodzina Wentzl lub Wentzel von Sternbach zum Stock und Luttach.

W 1545 r. ród Malovec objął w posiadanie Kamnice nad Lipou, które pozostały w ich rękach przez 76 lat. Pod ich rządami pałac został odbudowany (głównie w latach 1580-1583). W 1610 r. Zikmund Matěj Vencelík z Vrchoviště, komisarz rejonu Bechyně, który brał udział w powstaniu stanów przeciw Ferdynandowi II, stał się posiadaczem domeny przez małżeństwo z Anną Magdaleną Malovcovą. Cały jego majątek został skonfiskowany w 1622 r.

Johann Wenzel Vencelík von Vrchoviště (zm. 1606) znany był z przechowywanego w jego bibliotece w Třeštie zbioru prac Marcina Lutra, Filipa Melanchtona i innych wczesnych myślicieli Reformacji. Wśród zwolenników reform ród Vencelik uchodził za umiarkowany.

W 1490 r. Václav Vencelík z Vrchoviště (Virchowitz) nabył Zamek w Třeštie (niem.: Triesch) od Zdeněka Šternberka ze Šternberku (Sternberg), wraz z wioską Třešť i przyległym majątkiem oraz wsie Jezdovice i Buková jako dar dla jego syna, Matěja Vencelíka z Vrchoviště. Třešť należał do baronów Vencelík z Vrchoviště i Sarabitz od 1490 r. do 1626 r., kiedy ci którzy popierali protestanckie wyznanie wiary skonfiskowali swoją własność (ostatni właściciel majątku walczył po stronie przegranej w bitwie pod Białą Górą, w konsekwencji cztery piąte szlachty czeskiej zostało wygnane i zmuszone do emigracji). Ostatnim Vencelík / Wentzl na własność Třešťa był Kryštof Adam Vencelík z Vrchovišt a na Třešťi (zm. 1626), żonaty Regina Dietrichstein (1 voto Herberstein) (zm. 1630), którego prababką była Barbara von Rottal (1500 - 1550), nieślubna córka cesarza Maksymiliana I (1486-1519), żona Sigmunda von Dietrichsteina auf Hollenburg (1484 - 1533), którego cesarz uważał za syna. Ich ślub był obchodzony w obecności cesarza w Wiedniu w 1515 roku. W XVI wieku rodzina założyła (luterański) Kościół św. Kateřina Sienská - Třešť. Groby Jana Václava Vencelíka i Reginy Dietrichstein można zobaczyć tutaj.

Bardziej szczegółową historię rodziny Vencelík i Třešť pod jej właścicielem można znaleźć tutaj.

Rodzina odrodziła się w Polsce. Maksymiliana Wentzela (1750 – 1813) (syn Johanna) [i] i jego żona Tekla Wierzchanowska (1764 – 1841) mieli czterech synów: Jana Kantego Wentzla (1784 – 1866), Antoniego Wentzla (1785 – 1855), Macieja Szymona Wentzla (1788 – 1868) i Józefa Macieja Wentzla (c.1796 – 1857) oraz córkę, Teklę Agnieszkę Barbarę Wentzel (1792 – 1866). Tekla Wentzl poślubiła Jana Chrzciciela Stummera (Sztummera) (1784 – 1845) (przyjętego w poczet szlachty mazowieckiej z herbem Radzisław), głównego lekarza Armii Polskiej, prezesa Rady Medycznej Królestwa Polskiego odznaczonego Złotym Krzyżem Armii Księstwa Warszawskiego [ii].

Jan Kanty Wentzl (Jan Kanty Wentzel) (1784 - 1866) był kupcem i restaurantorem, działającym pod firmą „J. Wentzl”.

Po ślubie z Marianną Haller (1796 – 1880), córką Balcera (Baltazara) Hallera, Jan Wentzl wraz z żoną nabył od rodziny Hallerów kamienicę Pod Obrazem, pod numerem 19 na Rynku Głównym [iii], gdzie na parterze prowadził restaurację założoną w 1792 r. Restauracja działała pod nazwą „Restauracja Pod Obrazem”, natomiast rodzina, aż do śmierci Anny z Wentzlów Laskowskiej w 1936 r., mieszkała na piętrze. Lokal ten z czasem stał się jedną z najbardziej znanych krakowskich restauracji. W 1826 r. Jan Wentzl widniał również jako najemca pięciu sklepów i trzech piwnic w budynku pod numerem 35 na Rynku Głównym (znanym jako „Krzysztofory”).

Hallerowie byli zamożną krakowską rodziną kupców i patrycjuszy, wywodzącą się od Jana (Johanna) Hallera (1463 – 1525), kupca i jednego z pierwszych drukarzy w Polsce. W założonym przez siebie wydawnictwie w latach 1505 – 1525 wydrukował około 250 pozycji, w tym dzieła Erazma z Rotterdamu i Mikołaja Kopernika [iv]. Wśród znanych członków rodziny Hallerów wymienić należy gen. broni Józefa Hallera von Hallenburg (1873 - 1960) oraz gen. Stanisława Hallera (1872 - 1940), Szefa Sztabu, który zginął w Katyniu.

Kamienica pod numerem 19 na Rynku Głównym, wraz z prowadzoną tam działalnością (w tym restauracją), przeszła z Jana Kantego Wentzla na jego syna Konrada Wentzla (1820 – 1897), który poślubił Józefę Brzeską (1833 – 1901), a następnie poprzez synów Konrada – Ignacego Karola Wentzla (1866 – 1926) (szanowany architekt, którego syn Maciej (1903 - 24) zmarł przedwcześnie) i Macieja Mariana Wentzla (1870 – 1932) na ich siostrę, Annę Laskowską z domu Wentzl (1884 – 1936), która wyszła za Franciszka Laskowskiego, a ich małżeństwo nie doczekało się potomków. Rodzina prowadziła osobne życie: Anna w Krakowie, a jej mąż w posiadłości na wsi.

W swoim testamencie Anna Wentzl (Anna z Wentzlów Laskowska) [v] ustanowiła Fundację Familijną Rodziny Wentzlów i na jej rzecz zapisała kamienicę na Rynku Głównym oraz firmę „J. Wentzl” [vi].

Testament wyraźnie stanowił, że dom ma na zawsze pozostać własnością Fundacji Familijnej i pod żadnym pozorem nie może zostać sprzedany.

Z testamentu Anny z Wentzlów Laskowskiej wynikało, że celem działania Fundacji Familijnej jest wykorzystanie jej dochodów do niesienia pomocy materialnej potomkom kuzynki Anny – Marii Walerii z Wentzlów Moczarskiej (1854 – 1937) i jej męża Ludwika Moczarskiego (1831 – 1901), potomkom Józefa Rostafińskiego i potomkom Józefa Stummera, w każdym z tych przypadków do czasu ostatecznego wygaśnięcia linii. Wskazanymi z imienia dziećmi Ludwika Moczarskiego i Marii Walerii z Wentzlów Moczarskiej byli: profesor Zygmunt Adolf Moczarski, Marii Walerii z Moczarskich Zawadzka (vel Zawodska), Helena z Moczarskich Około-Kułak i Wanda z Moczarskich Peszke. Potomkowie tych linii nadal żyją, wszyscy należą do grupy beneficjentów Fundacji Familijnej Rodziny Wentzlów i wszyscy wywodzą się z rodu Wentzlów.

Na wypadek wygaśnięcia wszystkich linii rodziny uprawnionych do otrzymywania świadczeń, Anna postanowiła, że dochody Fundacji Familijnej mają być przeznaczone na zasiłki dla starszych pań wyznania rzymskokatolickiego, z dobrych domów, które znajdują się, czy to czasowo, czy też stale, w trudnej sytuacji finansowej. Zapewnione zostały także środki na utrzymanie i konserwację kamienicy.

Członkowie rodziny, którzy zgodnie z wolą Anny z Wentzlów Laskowskiej należą do grupy potencjalnych beneficjentów Fundacji Familijnej Rodziny Wentzlów, mogą skontaktować się z kancelarią Gajek i Wspólnicy. Adwokaci i radcowie prawni. sp. k. z siedzibą w Warszawie w celu uzyskania dalszych informacji lub wsparcia. Szczegółowe dane kontaktowe dostępne są na stronie internetowej kancelarii pod adresem: http://www.mgiw.pl.

Przez wiele lat podejmowaliśmy działania aby Fundacja powstała i miała możliwość realizowania woli naszej ciotecznej babki i jednocześnie ofiarodawczyni majątku Fundacji – Anny z Wentzlów Laskowskiej. Jesteśmy bardzo dumni z naszych powiązań z rodziną Wentzlów, z domem rodziny Wentzlów oraz z Krakowem.

Na mocy testamentu pierwszymi członkami Rady Fundacji zostali mianowani mąż Anny, Franciszek Laskowski, dr Antoni Mazanek, adwokat Anny i wykonawca jej testamentu oraz Jerzy Władysław Zawodski który zginął w Buchenwaldzie w 1942 r. (żona Sabina Maria Jaxa-Marcinkowska h. Gryf (1905 - 1973)). Był on synem Franciszka Zawodskiego (1873 - 1956) i Marii Walerii z Moczarskich Zawodskiej i ojcem Hanny Sabiny z Zawodskich Szamotulskiej (1941 -), żonatej z Wojciechem Szamotulskim (1943 -), matką Macieja Jerzego Szamotulskiego (1976 -) i Marcina Wojciecha Szamotulskiego (1979 -). Anna wskazała, że przyszli członkowie Rady mają być wybierani spośród znanych i szanowanych osób dających gwarancję, że pracować będą w kierunku wytyczonym w jej testamencie.

Rodzina nie była zaangażowana w wybór ani w powołanie Zarządu Fundacji Rodzinnej (Fundacja Familijna Rodziny Wentzlów), jak również wybór najemców nieruchomości położonej na Rynku Głównym 19 w Krakowie będącej własnością Fundacji oraz nie ma wpływu na działania podejmowane przez Fundację.

W swoim testamencie Anna zobowiązała także każdorazową Radę Fundacji, aby ta, w święto Bożego Ciała, w pierwszą niedzielę po Bożym Ciele, w Oktawę i w święto Matki Boskiej Różańcowej (procesje odbywają się cztery razy do roku), po wieczne czasy, na pamiątkę jej Rodziny, ustawiała ołtarz w dniach urządzania procesji przez Kościół na krakowskim Rynku Głównym – jak to było w zwyczaju Rodziny. Anna oświadczyła, że cała dekoracja ołtarza stanowi jej własność i zapisała ją na rzecz Fundacji Familijnej. Dodała, że dekoracja ta składa się z drewnianych części, schodów, ram, desek, stołu, ram do ołtarza, pąsowej zasłony, wraz z 4 dopasowanymi do niej materiałowymi rozetami, dużego dywanu, szkarłatnego opięcia na ramy (trzy sztuki), 6 drewnianych lichtarzy, obrazu przedstawiającego Głowę Chrystusa Pana (zawsze zawieszanego na sznurze), dwóch wazonów mlecznych, 4 kandelabrów, lnianego obrusa, serwetki na tabernakulum, profitek i gasidła do świec. Napisała także, że tabernakulum jest zawsze wypożyczane z kościoła św. Marka.

Po śmierci Anny Wentzl wykonawcy jej testamentu sprzedali niektóre przedmioty z domu, w tym kamienny kominek, który został nabyty przez Uniwersytet Jagielloński w Krakowie do Domu Senatu.

Na skutek drugiej wojny światowej, powojennej okupacji sowieckiej i rządów komunistów, a co za tym idzie niekorzystnego otoczenia politycznego i prawnego w Polsce, Fundacja Familijna Rodziny Wentzlów i jej tytuł prawny do kamienicy pod numerem 19 przy Rynku Głównym zostały przez polskie sądy formalnie potwierdzone dopiero w dniu 16 października 1998 r. [vii]. W obiekcie tym, będącym w posiadaniu Fundacji Familijnej Rodziny Wentzlów, aktualnie działa hotel, restauracja i kawiarnia pod firmą Wentzl [viii]:

Hotel Wentzl - http://www.hotelwentzl.com/en

Restauracja Wentzl - http://restauracjawentzl.com.pl

Słodki Wentzl - http://slodkiwentzl.pl

W roku 1935 Anna z Wentzlów Laskowska i Franciszek Laskowski ofiarowali Muzeum Narodowemu w Krakowie pokaźną spuściznę po bracie Anny, Macieju Wentzlu, która obejmowała wyroby szklane, ceramikę, biżuterię (w tym część o charakterze patriotycznym), zegarki i tabakierki [ix].

Józef Tomasz Rostafiński (herbu Jastrzębiec) był znanym botanikiem, profesorem Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie i autorem publikacji „Przewodnik do oznaczania roślin w Polsce dziko rosnących", która w latach 1886 – 1979 była wznawiana 21 razy. Naukowiec ten zapoczątkował metodę klasyfikacji roślin określaną jako "metoda Rostafińskiego" [x]. Był ojcem Jana Rostafińskiego, agronom, zootechnik (UJ), prof. SGGW w Warszawie 1918-50 i 1959-60, a dziadkiem Wojciecha Rostafińskiego (1921 – 2002), odznaczonego medalami żołnierza AK, uczestnika Powstania Warszawskiego (pseudonim "Masłowski"). Po wojnie Wojciech wyjechał do USA i został inżynierem – badaczem w NASA, autorem wielu publikacji [xi]. Jego nazwisko znajduje się w amerykańskiej Alei Zasłużonych w części poświęconej badaniom kosmosu (Space Walk of Fame). W roku 1949 jego żoną została Maria Sikorska. Syn Wojciecha Rostafińskiego – Tomasz Jan Rostafiński jest doktorem psychologii w Chicago, gdzie obok pracy naukowej prowadzi działalność w polskiej rozgłośni. Ma dwie córki, Karolinę Rostafińska-Merk i Annę Rostafińska.

Drugi syn Maksymiliana Douglasa Wentzela, Antoni Wentzl (1785 – 1855), który poślubił Karolinę Zychoniową (1792 – 1850), był Naczelnikiem Wydziału w Banku Polskim, podobnie jak jego syn, Amilkar Wentzl (1813 – 1881).

Mieli oni również drugiego syna, Jana Wentzla (1825 – 1867) i dwie córki, Anielę Wentzl (1810 – 1890) i Karolinę Wentzl (1826 – 1896) [xii].

Trzeci syn Maksymiliana, Maciej Szymon Wentzl (1788 - 1868) (Order Świętego Stanisława II Klasy) miał obszerne wykształcenie handlowe, a jego hobby stanowiły podróże i przygody - raz nawet został uwięziony przez tureckich piratów. Następnie przez wiele lat pełnił funkcję Dyrektora Banku Polskiego (w latach 1840 – 1865) [xiii-xv].

W roku 1845 Maciej Wentzl i jego potomkowie otrzymali tytuł szlachecki i zostali przyjęci w poczet szlachty mazowieckiej z herbem Zbroja [xvi]. Maciej poślubił Marię Zuzannę Bayer (Bajer) (1795 - 1876), córkę Franciszka Bayera i Justyny Morbitzer pochodzącej z prominentnej rodziny krakowskich kupców (Antoni Morbitzer był przewodniczącym rady miejskiej Krakowa (1812 - 1815, ostatnie lata Księstwa Warszawskiego) - nadzorował znaczący program inwestycji w rozwój miasta, jego wydajnego funkcjonowania oraz modernizacji i rozwoju jako ośrodka handlowego, co przypadało na okres wojen napoleońskich z Rosją w 1812 r. i dwuletniej okupacji rosyjskiej; w jego pracy wspierał go Konrad Wentzl). Mieli oni syna Adolfa (Adolphe’a) Macieja Bayera Wentz’la (1819 – 1892) i dwie córki: Wilhelminę Justynę Teklę Wentzl (1818 - 1908), która poślubiła Michała Rostafińskiego (1807 – 1881), Dyrektora Banku Polskiego w latach 1865 – 1874 [xvii], oraz Bertę Wentzl (1828 – 1907).

W młodym wieku Adolf Wentz’l należał do patriotycznej organizacji podziemnej. Rodzina wysłała go do Triestu, do brata jego matki, Juliana Bayera (1806 - 1873) (Urzędnik Banku Polskiego, Professor B. Szkoły Głwównej w Warszawie), gdzie Adolf pracował w firmie wujka, ucząc się angielskiego i włoskiego (znał także francuski, niemiecki, grekę, łacinę, polski i rosyjski). Gdy Bank Polski postanowił założyć Mennicę w Londynie, Adolfowi zaproponowano stanowisko jej kierownika. W ramach swoich obowiązków współpracował z Londyńskimi Zakładami Cynkowymi (London Zinc Mills) w zakresie bicia monet. W czasie pobytu w Anglii (w dniu 17 listopada 1849 roku) Adolf Wentz’l poślubił Angielkę wyznania protestanckiego nazwiskiem Anna Maria Hewlins (primo voto Eachus, wdowę po lekarzu chirurgu i kompozytorze o nazwisku George Eades Eachus), z miejscowości Emsworth w Hampshire [xviii]. Adolf adoptował trójkę małych dzieci Anny. Najstarsza córka, Mary Eachus, zmarła w młodym wieku, lecz jej syn, George Eachus, stał się wybitnym inżynierem i zamieszkał w Enfield. Młodsza córka Anny, Anna Eachus, pozostała z matką i zmarła w Warszawie w 1920 r. Po zamknięciu Mennicy Adolf Wentz’l, znany ze swojej uczciwości, został londyńskim agentem domu handlowego barona Antona Fraenkela, finansisty i założyciela Credit Foncier. Później wraz z rodziną przeprowadził się do Paryża, gdzie przez jakiś czas był prywatnym sekretarzem barona Fraenkela, by ostatecznie powrócić do Polski, gdzie nabył posiadłość w pobliżu Błoni, Kraśnicza Wola (40 włók, ok. 420 akrów), niedaleko od Grodziska Mazowieckiego i w pobliżu siostry Wilhelminy, która wyszła za Michała Rostafińskiego i zamieszkała w Kludnie. Po powrocie do Polski rodzina najpierw zamieszkała w mieszkaniu w budynku Maksymiliana Fajansa na Krakowskim Przedmieściu, który w tym czasie był jednym z niewielu budynków w Warszawie wyposażonych w kanalizację. Fajans był fotografem, nieustannie dążącym do rozwoju uprawianej sztuki. Właśnie zaczął powiększać zdjęcia i poprosił o pozwolenie na sfotografowanie państwa Wentz'l i ich pięknej, świeżo zamężnej córki Marii Walerii Moczarskiej (zdjęcie tutaj).

Adolf i Anna mieli troje dzieci: Adolfa (Adolphe'a) Macieja Bayera Wentzla II (1852 – 1892), który poślubił Marię Plebańską (małżeństwo bezpotomne), Tadeusza (zmarł w wieku 6 lat) i córkę, Marię Walerię Wentzl (1854 – 1937), która poślubiła Ludwika Antoniego Moczarskiego vel Mocarskiego (1831 – 1901) [xix] w Dreźnie w roku 1873.

Poznali się w Londynie, gdzie Ludwik, jako pracownik Banku Polskiego, przebywał służbowo. Wysoce uzdolniony Adolf Maciej Bayera Wentz'l studiował inżynierię, najpierw w Anglii, później w Niemczech. Uległ nieszczęśliwemu wypadkowi i doznał obrażeń przy testowaniu nowego silnika. Pomimo dwóch lat starannej opieki medycznej, jego zdrowie uległo pogorszeniu. Zmienił studia na rolnictwo i ukończył studia na Uniwersytecie w Halle w Niemczech.

Był zapalonym przyrodnikiem (po jego śmieci jego umiejętnie oprawione zbiory owadów zostały podarowane Uniwersytetowi Jagiellońskiemu i Akademii Nauk, a jego teleskop i mikroskop - Uniwersytetowi). Zarządzał także majątkiem w Kraśniczej Woli, doprowadzając d\go na wysoki poziom poprzez dobór i ulepszanie rasy hodowlanej bydła, która stała się sławna w całym regionie, a cielaki i jałówki były bardzo poszukiwane. W domu mówiono głównie po angielsku i francusku. Zygmunt Moczarski spędził tam sporą część okresu dorastania, aż do podwójnej straty - odejścia jego ukochanego dziadka i wujka, kiedy to pod wpływem tych strat postanowił nie zajmować się majątkiem - majątek został sprzedany, czego Zygmunt później żałował.

Adolf Maciej II zmarł w 1892 r. wieku 40 lat na tyfus, którym zaraził się opiekując innymi chorymi na tę chorobę.

Po śmierci męża owdowiała Maria Wentz'l (de domo Plebanska) pracowała jako sekretarka w Bibliotece Warszawskiej, a także tłumaczyła książki - w 1899 r. popularna powieść science fiction pióra H. G. Wellsa „Wojna światów” (pierwsze wydanie w 1898 r.) została po raz pierwszy opublikowana po polsku w przekładzie Marii Wentz'l.

Maria Plebańska była najstarszą córką prof. J. K. Plebańskiego, byłego wykładowcy Szkoły Głównej i historyka, który mieszkał w Izdebnie odziedziczonym przez jego małżonkę po rodzinie Skorzewskich.

W Izdebnie dorastała Klementyna Tańska Hoffman (autorka).

Ludwik Moczarski był trzecim synem Antoniego Moczarskiego (1787- 1867) i Franciszki Zawadzkiej. Antoni Moczarski, był syn Jana z Mocar Moczarskiego vel Mocarskiego (1716 - k. 1790) (herbu Łada) [xx] i jego trzecia żona Anny Supińskiej. Jan był dziedzicznym właścicielem posiadłości Mocarze [xxi], na którą składały się Mocarze Budne, Mocarze Dziubiele, Mocarze Starawieś, Bartki i Zabłotne oraz sąsiednie wsie w parafii Burzyn w pobliżu Bagien Biebrzańskich, w okręgu Łomża. Około 1200 akrów zostały zakupione w 1435 roku przez dwóch braci, Macieja i Jana Moczarskiego, jak potwierdza patent nadany przez Władysława, Księcia Mazowieckiego.

Z tej starej mazowieckiej rodziny szlacheckiej, wywodzącej się od Piotra Pilchy / Pilcha / Pelki, kasztelana na Czersku (1224), powiernika księcia Konrada Mazowieckiego i członka powszechnie wówczas znanej rodziny szlacheckiej, który za imponujące zwycięstwa nad Jaćwingami (Prusami) ok. 1220 roku otrzymał wieś Łada i był pierwszym herbu Łada, po czym przyjął Łada jako swoje nazwisko rodowe (jej herbem był Jastrzębiec - „jastrząb”, jeden z najstarszych polskich herbów / szlacheckich rodów, którego przodkom w 998 r. król Bolesław Chrobry nadał dodatek podkowy w uznaniu aktu męstwa, dokonanego i poświadczonego). Przez jego syna Władysława Ładę, dowódcę Armii Mazowsza, pochodził Mikołaj Moczarski / Mocarski (c.1590 - 1638) [xxii], ostatni pułkownik lisowszczyków, zwanych „Jeźdźcami Apokalipsy” [xxiii] (tajemniczy „Polski Jeździec” przypisywany Rembrandtowi był prawdopodobnie lisowsczykiem?).

Godne uwagi było jego epitafium: „W spalonym kościele Karmelitów Bosych [pożar miał miejsce w 1803 r.] był nagrobek z czarnego marmuru, Mikołaja Łady Mocarskiego, pułkownika z wojska Lisowczyków”.

Słowa te możemy przeczytać w wydanym w 1839 r. „Obrazie Miasta Lublina”. Treść łacińskiej inskrypcji podaje żyjący w latach 1588 – 1656 ksiądz i pisarz Szymon Starowolski: "Szlachetnego i starożytnego Rodu Rycerz Sławetny Pan Mikołaj z Mocar Mocarski, syn Ziemi Wiskiej herbu Łada kawaler. Najjaśniejszego Królewskiego Majestatu konnych wojsk dowódca. W wierze katolickiej gruntownie wykształcony, dwukrotnie buntowniczego Moskala zwyciężał. Dla Ferdynanda II Cesarza Rzymskiego przeciwko wrogom Gabrielowi z Transylwanii i Fryderykowi Palatynowi Reńskiemu dotkliwie występował [bitwie pod Białą Górą]. Pod Chocimiem przeciwko Osmanowi nieustraszony do boju stawał. W Prusiech grozą wielką i przestrachem olbrzymim Gustawowi Sudermańskiemu Księciu był (mowa o późniejszym Gustawie II Adolfie, królu Szwecji). Na Kresach Ojczyzny czuwając i najżarliwszy obrońca. I gdy, którego gorliwy Mars Rzeczypospolitej podziwia, śmierć nieczule dopada. Przez Kozaków zbuntowanych gwałtowne zamieszanie pod wsią Kumeyki śmiertelnie przeszyty.” (tłum. z łaciny O. A. Smagacz z Zakonu Karmelitów Bosych w Lublinie) [xxiv].

Mikołaja Moczarskiego z wyróżnieniem wspomina w Szymon Starowolski w swoim dziele o „sarmackich wojownikach” („Wojownicy sarmaccy, czyli pochwały mężów słynących męstwem wojennym w pamięci naszej lub naszych pradziadów”), zawierającym biogramy około 130 polskich i litewskich władców i rycerzy, ogłoszonym po raz pierwszy po łacinie w XVII w.: „Mikołaj Moczarski, wybitny zwłaszcza w sztuce wojennej, który w naszych czasach także podtrzymywał ten kwitnący oddział, dzielnie sobie poczynając w Prusiech. Podtrzymał sławę Lisowskiego, zwyciężając w wielu walkach oddziały szwedzkie (później odniósł szereg zwycięstw w latach 1634 - 1636)”.

Antoni Moczarski od 1 kwietnia 1811 roku służył jako oficer w II Pułku Piechoty Wielkiego Księstwa Warszawskiego.

W roku 1812 pełnił funkcję adiutanta przy płatniku Armii Polskiej w 5-tym Korpusie francuskiej Wielkiej Armii.

18 października 1812 r., w bitwie pod Tarutino (znanej także jako bitwa pod Winkowem lub bitwa nad Czernisznią, od nazwy pobliskiej rzeki) został lekko ranny w boju w nogę, gdy szef sztabu gen. Stanisław Fiszer (Fischer) został zabity jedynie kilka kroków od niego. 29 listopada 1812 r. udało mu się przeprowadzić przez Berezynę, pod ciężkim ostrzałem podczas bitwy nad Berezyną, dwa wozy zawierające fundusze Armii w wysokości ok. 1.240.000 złotych w gotówce. Antoni opowiedział później swojemu synowi, Ludwikowi, historię o tym, jak w krytycznym momencie złapał skrzynię pełną pieniędzy i wraz z trzema innymi żołnierzami przeniósł ją przez rzekę na oczach księcia Józefa Poniatowskiego (głównodowodzącego polskiej armii Księstwa Warszawskiego, marszałka Francji i siostrzeńca ostatniego króla Polski); Ludwik z kolei przekazał ją swoim dzieciom. Książę Poniatowski zdjął Złoty Krzyż Virtuti Militari (odznaczenie dla oficerów, którzy wykazali się wyjątkową odwagą i męstwem kierując swoimi oddziałami) z własnej piersi i przypiął go do munduru 25-letniego Antoniego. W ten sposób Antoni został odznaczony jeszcze przed otrzymaniem oficjalnego patentu. Dopiero 31 czerwca 1819 roku Antoni dostał „w miejsce Patentu” świadectwo, podpisane przez komisję złożoną między innymi z generała dywizji Hauke i generała brygady Rautenstraucha, stwierdzające, że został on „odznaczony Złotym Orderem Polskiej Armii za kampanię 1812 roku” [xxiv]. 1 lutego 1824 r. Antoni Moczarski został powołany na sekretarza Komisji Rządowej Wojny w randze kapitana. W 1825 r. został powołany na płatnika w Biurze Płatniczym Armii, w randze majora. Ostatecznie został zwolniony z wojska z chwilą rozwiązania Armii Polskiej w 1832 r. i przyznano mu emeryturę. Od tego czasu zajmował się organizowaniem Bractwa św. Rocha i Towarzystwa Literackiego związanego z Kościołem Metropolitalnym. Później otrzymał święcenia (w 1851 r. w Płocku, już jako wdowiec) i został księdzem parafialnym Nawiedzenia Najświętszej Maryi Panny w Zaborowie (1853 - 1857).

Najstarszy syn Antoniego Moczarskiego, Konstanty Jan Moczarski / Mocarski (urodzony 16 czerwca 1821 roku), otrzymał chrzest święty w kaplicy Pałacu Belwederskiego 20 sierpnia 1822 roku, a ceremonia ta odbyła się w obecności wielkiego księcia Konstantego. Książę, sam będąc żołnierzem, polubił Antoniego Moczarskiego i zgodził się zostać ojcem chrzestnym jego syna. Chrzest Konstantego Jana został upamiętniony na portrecie w stylu klasycznym autorstwa Franciszka Ksawerego Lampiego, zamówionym przez jego rodziców i ofiarowanym im w dniu 16 czerwca 1823 roku [xxv]. W późniejszym okresie Konstanty uczęszczał do rosyjskiej akademii wojskowej i został oficerem cesarskiej Armii Rosyjskiej.

Konstanty Jan był dziadkiem Waleriana (Valli) Łady - Mocarskiego (1898 - 1971) i jego brata Eugene (Genia) Łady - Mocarskiego (1899 - 1984). Valla Łada-Mocarski był oficerem kawalerii w Armii Carskiej, oficerem francuskiej Legii Cudzoziemskiej, a później Dyrektorem Wykonawczym i ostatecznie przez wiele lat Wiceprezesem J. Henry Schroder Banking Corporation (Schrobanco) z siedzibą w Paryżu [xxvi]. Był również podpułkownikiem w amerykańskim Biurze Służb Strategicznych (OSS) (odznaczony Brązową Gwiazdą (Bronze Star)). W czasie II wojny światowej Valla Łada - Mocarski („Juniper”) prowadził stację OSS w Kairze, a później ze Szwajcarii został wysłany do Włoch w celu zbadania okoliczności śmierci Benito Mussoliniego. Został dyrektorem Centralnego Biura Europejskiego OSS [xxvii].

Valla Łada-Mocarski ożenił się z Laurą Mitchell „Polly” Klots (1902 - 1997) [xxviii], córką Waltera Jamesa Klotsa, zamożnego amerykańskiego właściciela młyna jedwabiu (The Klots Throwing Company, Lonaconing, West Maryland - spółki, która później przekształciła się w Gentex Corporation), która uczęszczała do szkoły w Paryżu z siostrą Valli, Heleną. Valla i Polly Łada-Mocarski (entuzjasta i patron ręcznego introligatorstwa, mentor, organizator środków i wynalazca PolyCase), oboje będący kolekcjonerami, podarowali wiele pozycji bibliotece The Beinecke Rare Book & Manuscript Library na Uniwersytecie Yale [xxix] [xxx]. Zamieszkali w New Haven, Connecticut. Valla był autorem uznanej za autorytatywne źródło pracy „Bibliography of Books on Alaska Published Before 1868” („Bibliografia prac poświęconych Alasce, wydanych przed 1868 r.”, Yale University Press 1969) oraz konsultantem Kolekcji Rosyjskiej w Bibliotece Uniwersytetu Yale. Valla i Polly nie mieli dzieci.

Ojciec Valli i Eugene'a, Ludwig Wiktor Łada - Mocarski (1854 - 1917), był Chirurgiem Generalnym w Armii Carskiej. Zmarł podczas rosyjskiej wojny domowej, która nastąpiła po rewolucji. Był żonaty z Elleną Anną Rolikoja (ur. 1870), która (co niezwykle dla młodej kobiety w tamtych czasach) legitymowała się doktoratem, a która uciekła z bolszewickiej Rosji i wyemigrowała do Nowego Jorku w latach 20. XX w. Eugene Łada - Mocarski (1899 - 1984), urodzony w Samarkandzie (gdzie jego ojciec stacjonował), był oficerem kawalerii i kadetem akademii wojskowej Armii Carskiej w Sankt Petersburgu. Po wybuchu rewolucji i wojny domowej Eugene i Valla zostali rozdzieleni w powstałym chaosie. Eugene walczył w szeregach białej armii pod rozkazami generała Wrangla. Przeszedł z resztą armii generała Wrangla (ok 50 tys. ludzi, w tym cywile) do Stambułu, gdzie został uwięziony. Uciekł i dotarł z powrotem w te rejony Ukrainy, gdzie dorastał. Został wcielony do Wojska Polskiego i walczył w kawalerii w wojnie 1920 - 1921 r. między bolszewicką Rosją i Polską. Eugene wyjechał do USA w 1937 roku, gdzie jego matka, Ellena, przedstawiła go Olivii Loomis (1905 - 1993), którą później poślubił. Olivia Loomis Łada-Mocarski była córką Edwarda Eugene Loomisa (1864 - 1937) (Prezesa Lehigh Valley Railroad od 1917 do 1937 roku) i Julii Olivii Langdon Loomis (1871 - 1948), córki Karola Jervisa Langdona (1849 - 1916), którego siostra Olivia Langdon Clemens (1845 - 1904) była żoną Samuela Langhorne Clemensa (1835 - 1910) (autora, który pisał pod pseudonimem Mark Twain). Eugene i Olivia mieszkali na farmie jej matki w New Jersey przez pozostałą część ich życia. Eugene i Olivia mieli córkę, Virginię Ładę-Mocarski Pennock, żonę Davida Pennocka, emerytowanego prawnika. Mają dwójkę dzieci, Winthropa i Olivię.

Referencja

Drzewo Rodziny

PROSZĘ PRZEJŚĆ NA STRONĘ ‘CIĄG DALSZY’ CELEM UZYSKANIA DALSZYCH INFORMACJI

TESTAMENTEM ANNY z WENTZLOW LASKOWSKIEJ

Wszystkie prawa zastrzeżone